Automatyzm serca opiera się na specjalnych komórkach mięśnia sercowego, które posiadają zdolność do samodzielnej depolaryzacji, czyli zmiany ładunku elektrycznego poprzez otwieranie i zamykanie jonowych kanałów. Te komórki tworzą system włókien przewodzących, w skład którego wchodzą węzeł zatokowo-przedsionkowy, węzeł przedsionkowo-komorowy oraz pęczki Hisa i włókna Purkinjego.
Węzeł zatokowo-przedsionkowy, znajdujący się w prawym przedsionku, pełni rolę naturalnego rozrusznika serca. Generuje on impulsy elektryczne, które następnie przekazywane są do węzła przedsionkowo-komorowego, który z kolei przekazuje je do komór. Dzięki temu cykl skurczowy serca zachodzi w odpowiedniej kolejności: przedsionki skurczają się przed komorami, co umożliwia skuteczne pompowanie krwi.
Układ serdeczny
to jedna z najważniejszych struktur anatomicznych w organizmie człowieka, odpowiedzialna za funkcjonowanie układu krążenia. Składa się z serca oraz naczyń krwionośnych, które pełnią kluczową rolę w transporcie krwi i substancji odżywczych do wszystkich tkanek ciała.
Centrum układu sercowo-naczyniowego, czyli serce, jest silnym mięśniem o charakterystycznej budowie. Składa się z czterech komór: dwóch przedsionków i dwóch komór. To dynamiczne organ, które regularnie skurczając się i rozkurczając, pompuje krew do całego organizmu. Każdej z komór serca towarzyszy naczynie krwionośne – tętnica w przypadku komór oraz żyła w przypadku przedsionków.
Ważnym elementem układu sercowego jest system przewodzący, który reguluje rytm pracy serca. Centralnym elementem tego systemu jest węzeł zatokowo-przedsionkowy, który generuje impulsy elektryczne kontrolujące skurcze serca. Impulsy te przekazywane są przez przewody przedsionkowo-komorowe do odpowiednich komór serca, co powoduje ich synchroniczne skurcze.
Krew, transportowana przez układ sercowo-naczyniowy, pełni niezwykle istotną rolę w organizmie. To właśnie ona dostarcza tlen i substancje odżywcze do tkanek, a także usuwa z nich produkty przemiany materii. Ponadto, krew pełni funkcję transportową dla hormonów oraz substancji regulujących procesy fizjologiczne w organizmie.
Budowa serca
Serce jest centralnym narządem układu krążenia, odpowiedzialnym za pompowanie krwi po całym organizmie. Składa się z czterech komór: dwóch przedsionków i dwóch komór. Komory serca są silniejsze i mają grubsze ściany niż przedsionki, ponieważ są odpowiedzialne za pompowanie krwi do różnych części ciała. Komory są oddzielone od siebie przegrodą międzykomorową, a przedsionki od komór zastawkami przedsionkowo-komorowymi.
Wewnętrzna budowa serca obejmuje trzy warstwy: wsierdzie, mięsień sercowy (miokardium) i nasierdzie. Mięsień sercowy jest najważniejszą częścią serca, ponieważ odpowiada za jego skurcze. Wsierdzie pokrywa wewnętrzną powierzchnię serca i zawiera naczynia krwionośne oraz komórki mięśniowe gładkie. Nasierdzie składa się z zewnętrznej warstwy opłaszczającej serce, śródmiąższu zawierającego tkankę łączną oraz blaszki surowiczej pokrywającej zewnętrzną powierzchnię serca.
Elektrofizjologia serca
Elektrofizjologia serca zajmuje się badaniem elektrycznej aktywności serca, która jest kluczowym elementem regulacji rytmu zatokowego. Serce, jako centralny organ układu krążenia, generuje i przewodzi impulsy elektryczne, które kontrolują skurcze mięśnia sercowego. Podstawowym rytmem serca jest tzw. rytm zatokowy, który jest generowany przez specjalizowane komórki w węźle zatokowo-przedsionkowym (SA) znajdującym się w prawym przedsionku. SA jest głównym rozrusznikiem serca, który odpowiada za regularne generowanie impulsów elektrycznych.
Impulsy generowane przez SA rozprzestrzeniają się po przedsionkach, powodując skurcze mięśni i wypływ krwi do komór serca. Następnie impulsy docierają do węzła przedsionkowo-komorowego (AV), gdzie dochodzi do krótkiej opóźnionej propagacji impulsów, co pozwala na synchronizację skurczów przedsionków i komór. Po opóźnieniu w AV, impulsy elektryczne przewodzone są przez układ przewodzący serca, w tym pęczek Hisa i włókna Purkinjego, które kończą się w mięśniu sercowym, wywołując skurcz komór.
Rytm zatokowy jest regulowany przez wiele czynników, w tym przez układ autonomiczny, hormony oraz poziom jonów wewnątrzkomórkowych. Przyspieszenie lub spowolnienie rytmu serca może być spowodowane działaniem układu współczulnego lub układu przywspółczulnego, które wpływają na aktywność SA i AV. Ponadto, wiele substancji chemicznych, takich jak adrenalina czy acetylocholina, może wpływać na aktywność węzłów i przewodzenia w sercu.
Diagnostyka zaburzeń rytmu
Elektrokardiogram (EKG) jest podstawowym narzędziem do diagnozowania zaburzeń rytmu serca. Przeprowadzenie EKG polega na rejestracji elektrycznej aktywności serca za pomocą elektrod umieszczonych na skórze pacjenta. Wyniki EKG pozwalają ocenić rytm serca, czy występują nieregularności rytmu oraz czy obecne są arytmie.
Podczas EKG można zidentyfikować różne rodzaje zaburzeń rytmu, takie jak tachykardia (przyspieszony rytm serca) lub bradykardia (spowolniony rytm serca). Dodatkowo, EKG może wykazać obecność ekstrasystoli (dodatkowych skurczów serca) oraz blokady przewodzenia.
W niektórych przypadkach, gdy EKG nie dostarcza wystarczających informacji, konieczne może być zastosowanie holterowskiego monitorowania rytmu serca. Holter to przenośne urządzenie, które pacjent nosi przez określony czas, zazwyczaj 24-48 godzin. Pozwala to na ciągłą rejestrację aktywności serca w codziennych warunkach, co może ujawnić arytmie, które nie występują stale.
Mechanizm pulsacji
Pulsacja serca to podstawowy proces, który umożliwia cyrkulację krwi w organizmie. Jest to wynik sekwencyjnego skurczu i rozkurczu mięśnia sercowego. Proces ten, znany jako cykl sercowy, składa się z kilku kluczowych faz.
Faza skurczu, zwana także skurczem, rozpoczyna się od impulsu elektrycznego wygenerowanego przez węzeł zatokowo-przedsionkowy (SA). Ten impuls rozprzestrzenia się przez przedsionki, powodując ich skurcz i wypychając krew do komór serca. Następnie impuls ten dociera do węzła przedsionkowo-komorowego (AV), gdzie jest opóźniany, co umożliwia komorom zapełnienie się krwią. Po opóźnieniu impuls przechodzi do wiązek Hisa i dalej do komór serca, powodując ich skurcz i wypchnięcie krwi na zewnątrz.
Faza rozkurczu następuje po skurczu. Mięsień sercowy relaksuje się, co umożliwia powrót krwi z układu krążenia do serca. W tym czasie przedsionki i komory wypełniają się krwią, gotową do kolejnego cyklu sercowego.
Serce jako narząd
Niezmiernie ważną rolę w organizmie człowieka pełni serce, będące centralnym punktem układu krążenia. Jest to silny mięsień, który w czasie życia człowieka wykonuje setki milionów skurczów, napędzając krwiobieg i zapewniając transport tlenu oraz substancji odżywczych do wszystkich komórek ciała.
Główną funkcją serca jest pompowanie krwi przez układ krwionośny. Składa się ono z dwóch głównych faz: skurczu, nazywanego skurczem systolicznym, podczas którego krew jest wypychana z serca do tętnic, oraz rozkurczu, zwane rozkurczem diastolicznym, gdy serce wypoczywa i ponownie się napełnia krwią.
Układ sercowo-naczyniowy składa się z serca, tętnic, żył i naczyń limfatycznych. Tętnice odprowadzają krew z serca do tkanek, zapewniając im niezbędne składniki odżywcze i tlen, natomiast żyły przekierowują krew z powrotem do serca. Naczynia limfatyczne zaś odpowiadają za odprowadzanie płynów tkankowych z powrotem do krwiobiegu.
W sercu można wyróżnić cztery główne komory: prawą komorę i lewą komorę, które odprowadzają krew na zewnątrz serca, oraz prawą przedsionek i lewy przedsionek, które odbierają krew i kierują ją do komór.
